ایالات متحده و کردها؛داستان تکراری خیانت

این یک قاعده­ ی کلی در سیاستمداری ایالات متحده می­باشد که واشنگتن “دوستان یا دشمنان دائمی ندارد، بلکه تنها چیزی که وجود دارد، منافع است.” این امر با چراغ سبز نشان دادن رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ به ترکیه برای انجام یک عملیات نظامی همه جانبه در شمال سوریه علیه شبه نظامیان کردی که تا دیروز در کنار نیروهای آمریکایی با داعش می­جنگیدند و برای ایالات متحده در سطح بین­ المللی مشروعیت آفرینی می­کردند، مجددا ثابت شد.

تهاجم ترکیه با حملات هوایی و زمینی علیه مواضع کرد در شمال شرق سوریه آغاز شد. هنوز دقیقا مشخص نیست که عملیات ترکیه تا چه حد ادامه خواهد یافت، اما در حال حاضر گزارش‌ها از تلفات غیرنظامیان و هزاران تن از مردمی که در حال فرار از حملات توپخانه­ ای و هوایی ترکیه هستند حکایت دارد و احتمالا ً این اقدامات مقدمه ­ی حملات بزرگتر زمینی و فرسایشی توسط نیروهای ترک به سوریه خواهد بود.

دولت سوریه تهاجم ارتش را با “تجاوز” نامیدن محکوم کرد. جمهوری اسلامی ایران نیز در آغازین ساعات این حمله آن را محکوم نمود و روسیه نیز با در پیش گرفتن موضعی که در ابتدای امر چندان مایه رنجش شریک تجاری ترکیه­ ای نشود، به ترکیه هشدار داد که به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارد. کشورهای اروپایی نیز با در پیش گرفتن ژستی بشردوستانه تهاجم ترکیه را مورد انتقاد قرار دادند و خواستار نشست اضطراری شورای امنیت سازمان ملل شدند. با اینحال روسیه قطعنامه­­ ی پیشنهادی به رهبری اروپا را وتو کرد؛ چرا که این قطعنامه از نظر مسکو به اندازه­ ی کافی بسیط نبود تا حضور تمامی نظامیان خارجی غیرقانونی، از جمله حضور غیرقانونی و نامشروع ایالات متحده در سوریه را پوشش دهد.

اما در این بین شاید جالب­ترین موضع گیری برای مفسرین آن چیزی باشد که از جانب دونالد ترامپ اتخاذ شده باشد، ترامپی که عملیات ترکیه موسوم به “چشمه صلح” را یک”ایده­ی بد” نامید، نامگذاریِ عجیبی که تا حدودی با توجه به اتفاقات رخ داده در چند روز قبل از آغاز این عملیات، مضحک و شاید وقیحانه به نظر برسد. تنها چند روز پیش از تماس تلفنی ترامپ با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، ترامپ موافقت کرد که نیروهای آمریکایی را از مناطق مورد نظر که مورد حمله نیروهای ترکیه قرار می­گرفت خارج و همچنین ارائه­ ی یک تضمین امنیتی در حمایت از شبه نظامیان کرد که واشنگتن از آن‌ها به عنوان یک “نیروی متحد نیابتی” در جنگ سوریه یاد کرده بود را حذف کند.

ترامپ به دلیل آنچه که از آن به عنوان خالی کردن پشت کردها یاد می شود، به طور کلی در واشنگتن از سرزنش اندیشمندان و سیاستمداران هر دو حزب جمهوری­خواه و دموکرات و همچنین بمباران­ های رسانه­ ای در امان نمانده و به “خیانت به متحدان کرد” متهم شده است. اما هنگامی که به طور واقع بینانه به قاعده­ ی کلیِ اشاره شده در ابتدای بحث نگاه می­کنیم، در­ می­ یابیم که حقیقتا امپریالیسمِ آمریکا متحدی ندارد و هر آنچه هست صرفا “منافع” است، پس بسیاری از این سرزنش ­ها هم نمی­توانند از عمق چندان زیادی برخوردار باشند و صرفا برای نمایش تشریفات مرسومی که کشورها در چنین مواقعی در پیش می­گیرند ارائه می­شوند.

کردها در هفته­ ی آغازین این تجاوز، خود را تنها و رها در مسیری ظالمانه و بی‌رحمانه یافتند. آن‌ها دیگر خود را به عنوان متحدی که تا دیروز به عنوان پیاده­ نظام ماشین جنگی آمریکا در مقابل داعش می جنگیدند قلمداد نمی­کردند، بلکه دریافته بودند که تا دیروز صرفا ً “منافعی” برای واشنگتن بودند و امروز هم با توجه به سیستم بی­رحمانه ­ی سود-هزینه، هزینه­ ی آن برای واشنگتن بیش از سود آنها است و به راحتی همانند مهره‌های شطرنج از صفحه شطرنج طرد می­شوند.

البته این بار اولی نیست که کردها بر اساس سیستم سود-هزینه کنار گذاشته می­شوند و ایالات متحده بی ­توجه به منافعی که از سوی آنها کسب کرده است پشت آنها را خالی می­کند، چرا که بدبینی در واشنگتن حیرت انگیز است. اقوام کرد در ترکیه، سوریه، عراق و ایران بارها و بارها مورد سوءاستفاده­ ی امپریالیسم ایالات متحده قرار گرفتند تا بعنوان نیروهای نیابتی در راستای منافع آمریکا عمل کنند و به محضی که احساس می­شد هزینه­ ی آنها پا را از میزان سوددهی ملموس و محسوس آنها فراتر می­گذارد، بدون درنگ و تلف کردن زمان کنار گذاشته شده ­اند. اما با این حال اگر به شرایط با نگاهی واقع بینانه بنگریم و عدم عبرت از گذشته را در خصوص چنین گروه­ هایی لحاظ نماییم، بسیار دور از انتظار است که کردها دوباره با نشان دادن در باغ سبز از سوی واشنگتن به سوی ایالات متحده سرازیر نشوند.

بدبینی اردوغانِ ترکیه ­ای نیز هیچ حد و مرزی نمی­ شناسد. او اظهار داشته که حمله به سوریه عملیاتی ضد تروریستی است، برای “به ارمغان آوردن صلح و امنیت به منطقه … ما از تمامیت ارضی سوریه حمایت خواهیم کرد و مردم منطقه را از چنگال تروریسم نجات خواهیم داد.” این جملات اردوغان به طور شگفت­ آوری یادآور سخنان جرج بوش پسر در مورد حمله نظامی ایالات متحده به افغانستان و عراق با شعار گسترش دموکراسی است!

اردوغان می­دانست که در برابر کردهایی قرار خواهد گرفت که توسط نظامیان آمریکایی حاضر در سوریه مسلح شده­ و برای هدف “مبارزه با تروریسم (و در حقیقت مقابله با حکومت مرکزی سوریه)” در سوریه آموزش‌دیده­ اند. واقعیت این است که آمریکایی‌ها کردها را بسیج کرده‌ بودند تا به عنوان نیروهای نیابتی با هزینه­ ای بسیار پایین ­تر از آنچه که یک رویایی مستقیم با نظام سوریه می ­توانست برای ایالات متحده به بار آورد عمل کنند و در این بین صرفا به ارائه­ ی وعده­ای ریاکارانه مبنی بر فراهم نمودن شرایطی برای ایجاد یک منطقه­ خودمختار کردنشین در قلمرو سوریه بسنده کرد و با حربه­ ی وعده­ ای که هیچ تضمینی برای تحقق آن وجود نداشت، توانست بار دیگر همچون سال­های گذشته و همچون کردهای سایر مناطق از آنها استفاده ابزاری نماید. هدف واقعی واشنگتن، بهره‌برداری از آرمان‌های جدایی طلبان کرد به منظور تجزیه سوریه برای دستیابی به یک طرح بزرگ‌تر یا همان تغییر نظام در دمشق بود و زمانی که آمریکا این طرح را به لطف مداخله نظامی ایران و روسیه در راستای ممانعت از سقوط بشار اسد شکست خورده دید، دیگر هیچ الزامی برای صرف هزینه­ ی بیشتر برای طرحی که قرار نبود به بار بنشیند و سودی عاید ایالات متحده کند نمی­دید. پس کردها برای بار دیگر در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود دریافتند که هر چه قدر هم که به آمریکا خدمت نمایند، با فرارسیدن تاریخ انقضای مصرفشان از سوی آمریکا به دور انداخته خواهند شد و این تکرار تلخ تاریخ برای کسانی کسانی است که از آن عبرت نمی­گیرند.

البته با شدت گرفتن خشونت ترکیه علیه سوریه، بدیهی است که ترامپ برای ترمیم وجهه ­ی بین­ المللی خود به دنبال تضعیف این حمله باشد و تهدید کند که تحریم‌های اقتصادی را بر آنکارا تحمیل خواهد کرد تا به قول خود اقتصاد آن را ویران نماید، تهدیدی که با توجه به حجم بسیار بالای مبادلات تجاری بین ترکیه و ایالات متحده و وابستگی­ ها موجود و همچنین نقش خاص ترکیه برای ناتو و ایحاد کمربند امنیتی شرق-غرب، بیشتر به شوخی شبیه است تا تهدید.

اما تحت این شرایط، آنچه که می تواند در حال حاضر منجر به کاستن از این حجم فزاینده­ از خشونت شود چیست؟ نخست، ترکیه باید به تعهد معین خود نسبت به روند آستانه، همراه با روسیه و ایران، که در آن متعهد شده است به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارد پایبند باشد. صرف‌نظر از ادعاهای مطرح شده از سوی ترکیه در مورد “رهایی از یک کریدور وحشت”، هیچ توجیهی برای حمله نظامی به سوریه وجود ندارد.

دوم، همانند سوریه، کشورهای ایران و روسیه بارها اعلام کرده‌اند که تمامی نیروهای خارجی که بدون درخواست و اجازه حکومت مرکزی سوریه در ایننن کشور حضور دارند، حضورشان غیرقانونی و نامشروع تلقی می­شود و باید هرچه زودتر با رعایت قوانین بین‌المللی از این کشور خارج شوند. نیروهای ویژه و نظامیان آمریکایی، انگلیسی، فرانسوی و ترکیه­ ای، همچنین هواپیماهای جنگی این کشورها، مدت طولانی است که با نقض گسترده قوانین بین المللی نسبت به تمامیت ارضی سوریه بی احترام بوده ­اند. بی­ شک کشورهای عضو ناتو که در این تجاوزات دخیل بوده­اند، مقصر این جنایات جنگی و تجاوز محسوب می­شوند. بنابراین محکوم کردن تجاوز سوریه از سوی چنین کشورهایی که خودشان در سوریه به عنوان نیروهای متجاوز به شما می­ آیند، کاملا از روی دو رویی بوده و صرفا جنبه­ ی ظاهرسازی است.

با اینحال چیزی که قابل چشم پوشی نیست این حقیقت تلخ است که رهبران کرد به نیروهای خود اجازه داده‌اند تا در توطئه‌های جنایتکارانه­ ای که از سوی ناتو علیه ملت سوریه صورت پذیرفته است، تبدیل به پیاده‌نظام آنها شوند که بدون تردید از مقابل دیدگان مردمان غیر کرد و حتی کرد سوریه به سادگی پاک نخواهد شد. هر چند در آغاز همکاری کردها و ایالات متحده در چند سال اخیر شاید برخی گمان می­کردند که کردها باید درس‌هایی از خیانت­ های گذشته­ ی واشنگتن به ایشان آموخته باشند و جوانب کار را به شکلی هوشمندانه سنجیده باشند تا در نهایت همانند گذشته یک بار دیگر در یک بزنگاه تاریخی تنها نمانند، اما تاریخ مجددا اثبات کرد که کردها به شدت پتانسیل بارها گزیده شدن از یک سوراخ را دارند. آن‌ها در حال حاضر خودشان را در وضعیتی بی‌رحمانه تنها و بی­ کس می‌بینند، زیرا به شکلی بسیار ساده لوحانه منافع خود را مطیع منافع واشنگتن قرار داده­ اند و بی­ شک هیچ کس نمی­تواند این ساده ­اندیشی را یک سرمایه­ گذاری عاقلانه و هوشمندانه تلقی نماید.

شبه نظامیان کرد در حال حاضر تنها یک انتخاب دارند. آن‌ها باید به گونه‌ای با برادران عرب سوری و ارتش عرب سوری در راستای دفاع از کشور مشترک خود که در قلمرو سوریه­ ی یکپارچه ترسیم می­ شود آشتی کنند و این آشتی باید فارغ از آن چیزی باشد که در آینده اتفاق خواهد افتاد. پیامی که در گام نخست از این همیاری مخابره می­شود، انکار بازی‌های کثیف استعماری آمریکا است.

همچنین ایران و روسیه، با سابقه اصولی مداخله برای پایان دادن به جنگ در سوریه، ممکن است نقشی در تسهیل اتحاد جدید بین نیروهای دولت سوریه و شبه نظامیان کرد ایفا نمایند. چنین نقشی چندان دور از انتظار نخواهد بود، چرا که برای مثال سابقه­ ی عملکرد موفق کشوری همانند ایران پیشتر و در تنش ایجاد شده بین اقلیم کردستانِ عراق و حکومت مرکزی در بغداد بر سر استقلال طلبی و نقش ایران به نمایندگی قاسم سلیمانی در فرونشاندن این تنش بدون ایجاد درگیری به خوبی پیدا است. البته دور از انتظار نیست که این همیاری سبب شود تا در تدوین یک قانون اساسی جدید که توسط سوری‌ها به احتمال زیاد در آینده­ای نزدیک مورد مذاکره قرار می‌گیرد، کردها بتوانند در نهایت به درجه ­ای از استقلال با احترام به سوریه­ ی یکپارچه و پذیرش حکومت مرکزی سوریه دست یابند، زیرا تحت هر شرایطی ترکیه همچنان برای آنها به عنوان یک دشمن بالقوه باقی خواهد ماند و جدایی دائمی از قلمرو سوریه به معنای پایان حیات آنها تلقی می­شود. با این حال برای به دست آوردن چنین حقی، آنها باید در گام نخست با دفاع از ملت سوریه، فراتر رفتن از آرمان­ هایی با رنگ و بوی نژادی و رها کردن خود از بند توطئه­ های واشنگتن و دیگر قدرت‌های ناتو در غرب آسیا که صرفا با نگاهی سود محور به آنها می­­ نگرند و در این مورد خاص با تمام قوا قصد نابود کردن سوریه را دارند، جدیت خود برای تحقق چنین امری را با تمام توان  اثبات نمایند.

/ به قلم مصطفی صحراپیما